ویتیلیگو چیست؟
ویتیلیگو یک بیماری پوستی اکتسابی و ایدیوپاتیک است که به صورت ماکول و پاچ های دپیگمانته با حدود مشخص تظاهر می کند. محل های شایع درگیر ویتیلیگو، صورت، دست، پا و مفاصل هستند. اگر چه حتی مخاط هم می تواند درگیر شود. در نژادهای مختلف شیوع یک سانی دارد اما در نژادهای تیره پوست نمود بیشتری پیدا می کند و از نظر روانی تاثیرات نامطلوبی دارد. شیوع این بیماری در جمعیت جهان یک تا دو درصد گزارش شده است.
بیماری ویتیلیگو در ایران نیز با توجه به تیپ پوستی مردم، از شیوع بالایی برخوردار است. با توجه به شیوع نسبتا بالای آن در جامعه (۱%) تلاش های زیادی در زمینه توضیح پاتوژنز این بیماری انجام شده است. به نظر می رسد که علت ویتیلیگو چند فاکتوری باشد و شایع ترین تئوری های مطرح شده اتوایمیون، خود تخریبی، عصبی و ژنتیک هستند.
ویتیلیگو چقدر شایع است؟
ویتیلیگو در حدود 1٪ یا کمی بیشتر از جمعیت در سراسر جهان رخ می دهد. ویتیلیگو همه نژادها و جنسیت ها را به طور یکسان تحت تاثیر قرار می دهد. با این حال، در افرادی که پوست تیره تر دارند، بیشتر قابل مشاهده است. اگرچه ویتیلیگو می تواند در هر فردی در هر سنی ایجاد شود، اما بیشتر در افراد 10 تا 30 ساله ظاهر می شود. ویتیلیگو به ندرت در افراد خیلی جوان یا خیلی مسن ظاهر می شود.
نفر در جهان
کمبود ملانین چگونه باعث بروز ویتیلیگو می شود؟
ملانین بر خلاف تصور عموم، نوعی پروتئین نیست، بلکه رنگدانه ای است که اساس پروتئینی دارد و توسط سلول های پوست به نام ملانوسیت تولید می شود و به پوست شما رنگ می دهد. در بیماری ویتیلیگو، ملانوسیت کافی برای تولید ملانین کافی در پوست شما وجود ندارد. این باعث ایجاد لکه های سفید روی پوست یا موهای شما می شود.
عوارض بیماری ویتیلیگو
ویتیلیگو تاثیر واضحی بر زیبایی فرد می گذارد و می تواند با ایجاد افسردگی، کاهش اعتماد به نفس، اختلال در شغل یابی و حتی طرد اجتماعی، استرس شدیدی برای فرد مبتلا به ارمغان بیاورد. درمان قطعی ویتیلیگو همچنان در دسترس نیست و درمان های معمول امروزی مستقیما بر جلوگیری از پیشرفت بیماری و ایجاد رپیگمانتاسیون استوار است. تاکنون تلاش های زیادی برای دستیابی به یک روش بی خطر و با دوام طولانی انجام گرفته است.
اگرچه ویتیلیگو عمدتاً یک بیماری زیبایی و کازمتیک است، افراد مبتلا به ویتیلیگو ممکن است مشکلات مختلفی را تجربه کنند: از آنجایی که ماکول‌ها فاقد ملانوسیت هستند، نسبت به بقیه پوست به نور خورشید حساس‌تر هستند، بنابراین به جای برنزه شدن، می‌سوزند.
افراد مبتلا به ویتیلیگو ممکن است برخی ناهنجاری ها در شبکیه چشم (لایه داخلی چشم که حاوی سلول های حساس به نور است) و مقداری تغییر رنگ در عنبیه (قسمت رنگی چشم) داشته باشند. در برخی موارد، مقداری التهاب شبکیه یا عنبیه وجود دارد، اما بینایی معمولاً تحت تأثیر قرار نمی گیرد.
افراد مبتلا به ویتیلیگو ممکن است بیشتر به سایر بیماری های خود ایمنی مبتلا شوند (که در آن سیستم ایمنی بدن باعث حمله به خود میشود)، مانند کم‌کاری تیروئید، دیابت، کم خونی خطرناک، بیماری آدیسون و آلوپسی آره آتا. همچنین افراد مبتلا به بیماری های خود ایمنی بیشتر در معرض خطر ابتلا به ویتیلیگو هستند.
جدیدترین روش های درمان
یکی از روش های مرسوم درمان پیسی تا کنون استفاده از مهارکننده‌های کلسینورین و فوتوتراپی می باشد كه این درمانهای طبی با موفقیت محدود همراه بوده است. ضایعاتی که بر روی صورت و گردن هستند بهترین پاسخ را به درمان طبی می دهند. پاسخ درمانی ضایعات تنه و پروگزیمال اندام ها نیز نسبتا خوب است ولی برای ضایعات روی بخش های آکرال اندام ها، نواحی بدون مو مثل مچ دست و پا و ناحیه ژنیتال مردان می باشد پاسخ درمانی ضعیف است.
روش های مرسوم کنترل و درمان
- کاور کردن ناحیه آسیب: استفاده از کرم ضد آفتاب با SPF 30 یا بالاتر. همچنین کرم ضد آفتاب باید از اشعه ماوراء بنفش UVB و UVA محافظت کند. استفاده از کرم های ضد آفتاب برنزه شدن را به حداقل می رساند و در نتیجه تضاد بین پوست آسیب دیده و نرمال را محدود می کند. آرایش به استتار نواحی فاقد رنگدانه کمک می کند.در صورتی که ویتیلیگو روی موها تأثیر بگذارد رنگ مو تغییر می کند .در صورتی که بیماری گسترده باشد، می توان از درمان دپیگمانتاسیون استفاده کرد. این دارو روی لکه های رنگدانه ای پوست اعمال می شود و آنها را سفید می کند تا با نواحی ویتیلیگو مطابقت داشته باشد.
- درمان رپیگمانتاسیون: کورتیکواستروئیدها را می توان به صورت خوراکی (به عنوان قرص) یا به صورت موضعی (به عنوان کرم روی پوست) مصرف کرد. نتایج ممکن است تا 3 ماه طول بکشد. پزشک, بیمار را برای هر گونه عوارض جانبی، که می تواند شامل نازک شدن پوست یا استریا (علامت کشش) در صورت استفاده طولانی مدت باشد، تحت نظر خواهد داشت.
- آنالوگ های موضعی ویتامین D: این مواد تعدیل کننده های ایمنی موضعی هستند و می توانند از پیشرفت مشکل خود ایمنی و در نتیجه پیشرفت بیماری ویتیلیگو جلوگیری کنند.
- نور درمانی: اشعه ماوراء بنفش باند باریک (NB-UVB) به دو تا سه جلسه درمانی در هفته برای چندین ماه ممکن است نیاز باشد.
- لیزر اگزیمر: طول موجی از اشعه ماوراء بنفش نزدیک به باند باریک UVB ساطع می کند. این برای بیمارانی که ضایعات گسترده یا بزرگ ندارند بهتر است زیرا مناطق کوچک بهتر تحت تاثیر قرار می دهد.
- عمل پیوند رنگدانه سلول های پوستی اتولوگ (از بیمار): پوست از یک قسمت بدن بیمار گرفته می شود و سلول های پوستی کشت داده می شود و به قسمت های مورد نظر پیوند می شود و بعد روی آن پوشیده و پانسمان می شود این را می توان پیوند کوچک نیز نامید.
- میکروپیگمنتیشن: نوعی وارد کردن رنگدانه در نواحی از پوست که دچار آسیب شده است که البته این متد نیاز به تجربه و مهارت از سمت کسی دارد که این متد را انجام میدهد زیرا که برند پیگمنت مورد استفاده بسیار مهم است تا نواحی آسیب دچار مشکل نشوند.
درمان های جراحی بیماری پیسی
درمان های جراحی ویتیلیگو به عنوان روش های مکمل درمانهای طبی جهت جایگزینی ملانوسیت در این ضایعات مقاوم به درمان به کار می روند و در درمان ضایعات مقاوم به درمان در ویتیلیگوی سگمنتال یک طرفه و ویتیلیگوی دو طرفه stable به کار می روند. از این جمله این درمان های جراحی، استفاده از روش جراحی (پیوند سوسپانسیون سلولی ملانوسیت کراتینوسیت) به عنوان یک تکینیک جدید مورد توجه پژوهشگران و پزشکان درماتولوژیست دنیا قرار گرفته است.
پیوند ملانوسیت شامل عمل دو مرحله ای است که در آن ملانوسیت های اتولوگ از نواحی غیر درگیر بدن به dermoepidermal Junction از نواحی درگیر بدن پیوند زده می شود. در چنین شرایطی و با این روش ملانوسیت پیوند شده دوباره تکثیر می شود و تولید ملانین می کند که باعث repigmentation در ناحیه تحت درمان می گردد.
گرچه جراحی خط اول درمان در بیماری ویتیلیگو نیست ولی این روش در موارد ویتیلیگوی stable که در درمان دارویی با شکست مواجه شده و یا مناطق شناخته شده ای که با پاسخ ضعیف همراهند از جمله لبها، ژنیتال، پلک و اندام تحتانی، اندیکاسیون دارد.
درمان ویتیلیگو با سلول درمانی
سلول درمانی با استفاده از سلول های بنیادی اقدامی است که می تواند در رابطه با درمان بیماری های پوستی پیگمنتیشن از جمله ویتیلیگو موثر باشد. سخنرانی سالیانه دکتر نیلفروش زاده، دبیر انجمن متخصصین پوست و مو، به تاثیر سلول درمانی در کاهش علائم و کنترل پیشرفت بیماری ویتیلیگو توجه ویژه ای قرار گرفت.
در این سخنرانی مطرح شد که بهترین درمان ویتیلیگو در بیماران مقاوم به درمان، سلول درمانی با استفاده از سلول های بنیادی است. سلول درمانی که به آن سل تراپی هم گفته می شود، روشی است که در آن سلول های بنیادی مورد پیوند قرار می گیرند. این روش درمانی می تواند برای رفع مشکلات گسترده حوزه پوست و مو موثر واقع شود.
شرایط درمان ویتیلیگو با سلول درمانی
بیماران مراجعه کننده جهت سلول درمانی ویتیلیگو باید شرایط زیر را دارا باشند:
- سن 15 تا 50 سال
- عدم وجود سابقه کلویید
- عدم حاملگی و شیردهی
- درگیری کم تر از 30% سطح بدن
- عدم وجود بیماری‌های ایدز، هپاتیت
- نداشتن هیچ روش درمانی از 6 ماه قبل
- سابقه درمان دارویی حداقل به مدت 3 ماه
- عدم وجود عفونت در محل دریافت‌کننده پیوند
- بیماران باید توقعات واقعی از درمان داشته باشند.
- بیمارانی که پاسخ کافی به درمانی دارویی نداده‌اند.
- حداقل یک سال از متوقف شدن بیماری گذشته باشد.
- عدم ابتلا به بیماری‌های سیستمیک مزمن کنترل نشده
تیم تحقیقاتی مرکز تحقیقات پوست و سلول های بنیادی دانشگاه علوم پزشکی تهران با همکاری مرکز فوق تخصصی پوست و مو جردن با هدایت استاد نیلفروش زاده متد های مختلف سلول درمانی را برای بیماران دچار ویتیلیگو انجام داده اند و نتایج درخشان و اثر بخش این متد درمانی در ژورنال های معتبر به چاپ رسیده است . در این متد که برای بیماران زیادی انجام شده است استفاده از از سلول های حاوی ملانوسیت خود بیمار و کشت آن در شرایط کلینیکال و اتاق تمییز و پیوند سلولی به شیوه اتولوگ برای بیماران بوده است و در ضمن برخی از متد های درمانی به صورت کامبینیشن و یا ترکیبی با متد های دیگر صورت پذیرفته است.
